گروه گزارش ویژه مشرق- مارس 2013 بود که چندی پس از استعفای غیرمنتظره پاپ بندیکت شانزدهم از مقام خود، پاپ فرانسیس دوم به بالاترین مقام کلیسای کاتولیک دست یافت. وی دقیقاً بر همان مسأله‌ای تمرکز کرد که در دوره پاپ پیشین مغفول مانده بود،‌ یعنی نشان‌دادن تحرک بالا و برقراری ارتباط با اقشار مختلف مردم. وی همچنین تصمیم گرفته است تغییراتی را در رویه تعامل کلیسای کاتولیک با دیگر مراکز دینی و سیاسی جهان ایجاد کند. به خاطر همه این مسائل است که وی هر چند وقت یک‌بار با اقدامات و بیانات خود مورد توجه رسانه‌ها قرار می‌گیرد.

پیش از هر چیز باید تأکید کنیم این گزارش به منزله هواداری از پاپ جدید نیست کمااینکه به معنای مخالفت با او نیز نیست. اصلاً داستان چیز دیگری است. ما می‌خواهیم بدانیم اولاً چرا بندیکت شانزدهم استعفا کرد؟‌ دوم اینکه چرا فرانسیس دوم به این مقام انتخاب شد؟ سوم اینکه چرا هر چند وقت یکبار خبری از وی در رسانه‌های غربی منعکس می‌شود و نشریه تایم وی را به عنوان شخص سال 2013 انتخاب می‌کند؟


چرا بندیکت شانزدهم استعفا کرد

نزدیک یک سال بود که پاپ فشارهای وارده بر وی برای استعفا را انکار می‌کرد. از زمان قرون وسطای اروپایی تا کنون، هیچ موردی از استعفا در میان پاپ‌ها گزارش نشده است. آخرین بار،‌ پاپ گرگوری دوازدهم بود که در سال 1415 یعنی حدود 600 سال پیش چنین کاری را کرد تا به «جدال بزرگ غربی» بر سر مقام پاپی پایان دهد. مورد قبلی نیز 1294 بود که پاپ سلستین پنجم ترجیح داد به یک راهب ساده تبدیل شود.


ظاهراً مسأله‌ای که وی را واداشت تا سریعتر به استعفا اقدام کند، دزدیدن و افشای اسناد محرمانه واتیکان توسط پیش‌خدمت وی بوده است، اسنادی که نشان می‌دهد فساد مالی، پارتی‌بازی و ترور شخصیت در مقدس‌ترین مرکز مسیحیان نیز وجود دارد. او در 28 فوریه با پاپی خداحافظی کرد و سوار بر یک هلیکوپتر از نیروی هوایی ایتالیا به قلعه گاندولف رفت،‌ مکانی برای اقامت تابستانه پاپ‌ها خارج رم،‌ تا پس از چند ماه استراحت و دوری از جنجال‌ها، دوباره به واتیکان برگردد،‌ البته نه به عنوان پاپ.

کاردینال فرانسیس آرینزه، با تأیید این مطلب که مدارک افشاشده احتمالاً یکی از دلایل استعفای وی بوده است،‌ اضافه کرد بدشانسی پاپ بندکیت این بود که یک پاپ متفکر و دارای نظریاتی در تعلیمات مسیحی است، اما در زمانه بدی به این مقام رسیده و وجود افراد شبه‌بورژوا در مقامات میانی واتیکان وی را آزرده کرد. آرینزه ادعا کرده پاپ فرانسیس این افراد را مبتلا به خودشیفتگی و آفت اصلی برای پاپ دانسته است. یکی دیگر از موارد آزاردهنده برای پاپ پیشین،‌ افشای همجنس‌بازی برخی کشیشان بوده است. این پرونده‌ها میراث پاپ گذشته برای فرانسیس دوم است.


البته خود پاپ 86 ساله، کاهش توان جسمی و روحی خود را در اثر پیری، به عنوان مهمترین دلیل استعفای خود بیان کرد: «قدرت بدنی من با توجه به سن بالا دیگر مناسب انجام مسئولیت پاپی نیست.» فدریکو لامبوردی سخنگوی واتیکان تأکید کرده پاپ چنین حقی را دارد و استعفای وی نه به دلیل بیماری خاصی در بدن وی و نه به دلیل فشار دیگران است. او گفت تعویض باتری دستگاه تنظیم‌کننده ضربان قلب پاپ چند ماه پیش از استعفا، امری عادی و طبق برنامه زمان‌مند خود بوده است. فدریکو همچنین برای رفع برخی نگرانی‌ها گفت بندیکت شانزدهم انسانی بسیار «فروتن» است و «اهل دخالت» در امور پاپ بعدی نیست، بنابر این «در آینده، او فداکارانه خود را وقف کلیسای مقدس خدا خواهد کرد».



فدریکو همچنین در مورد ساعت پایان کار پاپ که 8 شب 28 فوریه تعیین شده است، گفت این ساعتی است که وی هر شب کار خود را پایان می‌دهد و دلیل خاصی برای تعیین آن نیست.

پاپ بندیکت شانزدهم فوریه سال جاری، یک سال پس از پایان کارش به عنوان پاپ، سکوت خود را شکست و بار دیگر بر اینکه هیچ فشاری برای استعفای وی وجود نداشته است،‌ تأکید کرد. ظاهراً آن قدر این بحث شایع شده است که پاپ از ایجاد فتنه‌ای در کلیسای کاتولیک هراس دارد. او در نامه خود به روزنامه ایتالیایی تأکید کرد که این تصمیم را به صورت کاملاً مستقل اتخاذ کرده است. راتزینگر همچنین بحثی را که آنتونیو سوشی در روزنامه لیبرو پیرامون بی‌اعتباردانستن انتخاب پاپ جدید توسط وی و استعفای راتزینگر به دلیل فشارهای یک دسته از کاردینال‌های واتیکان مطرح کرده است به صراحت رد کرد. وی ادامه داد: «من به دلایل ساده‌ای همچنان نام بندیکت را حفظ کردم... و لباس سفید پاپی را همچنان پس از استعفا پوشیدم چون لباس دیگری در دسترسم نبود با این حال آن را به گونه‌ای پوشیدم که با پاپ متفاوت باشد.»



پاپ اولین بار پس از استعفا در فوریه امسال، در کلیسای سنت پیتر در مراسم تعیین کاردینال‌ها توسط پاپ فرانسیس شرکت کرد و وی را در آغوش گرفت. به نظر می‌رسد وی در مراسمی که آوریل سال جاری برای اعطای لقب «سنت» به پاپ ژان پل دوم و پاپ جان بیست‌و‌سوم برگزار خواهد شد،‌ شرکت خواهد کرد.

گفته می‌شود پاپ بندیکت شانزدهم به عنوان اعمال روزانه خود از چند گربه خانگی نگهداری کرده و پیانو می‌نوازد.


اولین مواضع و و اقدامات پاپ فرانسیس

فرانسیس دوم با 77 سال سن، در مارس 2013 میلادی جایگزین بندیکت شانزدهم شد. او نخستین پاپ آمریکایی با ریشه آمریکای لاتینی است. وی در اولین سخنرانی خود در ایوان مرکزی کلیسای سنت پیتر،‌ سخنان خود را با این جملات آغاز کرد: «بیایید همه با هم دعا کنیم که ارباب ما به اسقف بازنشته ما بندیکت شانزدهم عافیت عطا فرموده و بانوی ما از او محافظت بفرماید.». این سخنان طبیعتاً شایعاتی را مبنی بر بیماری پاپ قبلی برانگیخته است.

فرانسیس ادامه داد «حالا بیایید این مأموریت را شروع کنیم،‌ پاپ و مردم، ... مأموریتی برای برادری در عشق،‌ اعتماد متقابل. بیایید برای هم دعا کنیم. بیایید برای همه جهان دعا کنیم تا احساسی عمیق از برادری بوجود آید... پیش از آن که پاپ برای مردم دعا کند، من از شما می‌خواهم تا از خدا بخواهید به من عنایت کند، دعای مردم برای پاپ‌شان.» او در انتها گفت:«ما به زودی همدیگر را می‌بینیم چون فردا می‌روم تا از مادونا (مریم مقدس) بخواهم رم را محافظت کند. شب بخیر و خواب خوش!»

پاپ جدید در نخستین عید سال نو به عنوان پاپ، در جمع حدود 10 هزار نفر از علاقمندانش در کلیسای سنت پیتر گفت: «او رحمت است. ارباب ما همیشه درمی‌گذرد.» اما او در کنار این سخنان معمول، لبه تیز انتقادات خود را به سمت کشیش‌ها و مقامات کلیسای واتیکان نشانه رفت. او از شهوت قدرت، ریاکاری و داشتن دو زندگی متفاوت، کمبود همدلی و در کل 15 مورد از چیزهایی که «بیماری‌ها و وساوس» نامید در میان کشیشان نام برد و آنها را به «وارسی خود» در آستانه سال جدید دعوت کرد. او از آنها خواست تا به صورت مرتب به قبرستان‌ها سر بزنند تا به خود آیند. پاپ فرانسیس البته برای اینکه مخاطبانش ناامید نشوند،‌ کلیسای واتیکان را مؤسسه‌ای دینی دانست که قادر است گلیم خود را آبروریزی‌ها،‌ منازعات داخلی و رفتارهای مسرفانه بیرون بکشد.

یکی از نخستین اقدمات پاپ جدید، سفر به ترکیه برای تقریب ادیان بود. فرانسیس در سخنانی مدعی شده بود که «مکان عبادت، موزه مشاهیر مقدس نیست،‌ بلکه مستشفایی برای گناهکاران است». منظور او به روشنی انتقاد از تبدیل مسجد ایاصوفیه ترکیه به موزه بود. او با سفر خود به ترکیه در نوامبر 2014 به دعوت پاتریارش بارتولومایوس اسقف اعظم کاتولیک‌های ترکیه،‌ سفر پاپ پیشین را را تکرار کرد. او با مفتی اعظم مسلمانان ترکیه دیدار کرده و در ملازمت او از مساجد مشهور استانبول دیدن کرد. وی در کنار مفتی اعظم که دست‌های خود را به دعا بلند کرده بود،‌ دست بر دست نهاد و دعا کرد. این عمل از آنجا که رو به قبله مسلمین انجام شد، اهمیت داشت.



البته لازم به ذکر است که این مسجد پیش از آنکه توسط عثمانی‌ها در 1453 میلادی فتح شده و به مسجد تبدیل شود،‌ کلیسای اصلی رم شرقی در کنستانتینوپل بوده است. این مسجد در سال 1935 میلادی در اثر سیاست‌های لائیک دولت ترکیه به موزه تبدیل شد.

پاپ در دیدار با اردوغان توصیه کرد مردم خاورمیانه به جای جنگ، از طریق گفتگو میان ادیان به حل اختلافات خود بپردازند. البته منظور فرعی وی از این سخنان، به رسمیت‌شناختن کلیسای استانبول توسط مردم ترکیه بود، آنچه توسط بارتولومایوس این‌گونه بیان شد:«من و پاپ همچنان دعا می‌کنیم جهت اتحاد کلیساهای‌مان، کما اینکه برای صلح در خاورمیانه و همه جهان دعا می‌کنیم.»


خبرسازی پاپ جدید

پاپ جدید، خبرساز است. او هر چند وقت یکبار با اقدامی خبرساز، توجه همه را به رویکردهای جدید در واتیکان جلب می‌کند. بخشی از اقدامات وی را در تصاویر این گزارش مشاهده می‌کنید. عمده این تحرکات، رویکرد مردمی وی را به نمایش می‌گذارد، تلاشی که هدفش تغییر تصویر پاپ در ذهن مردم است.

مثلاً پاپ در یک اقدام عجیب، اجازه داد بره‌ای را بر گردن وی بگذارند. او گفت کشیش ها حکم چوپان را برای اقشار آسیب‌پذیر دارند و باید «مثل چوپانی باشند که با بوی گوسفندان خو کرده است.». البته لازم به ذکر است در تعالیم مسیحیت،‌ بره نماد حضرت مسیح (ع) نیز هست چرا که با توجه به بخشی از کتاب مقدس، وی را «بره خدا» می‌دانند.


دی ویرجیلیو یکی از کسانی است که مجسمه‌های کوچک پاپ فرانسیس را می‌سازد. وی با توجه به میزان مشتریانش که با صرف تمام توان خود برای ساختن مجسمه،‌ نمی‌تواند پاسخگوی همه آنها باشد، مدعی شده پاپ فرانسیس دوم محبوبتر از پاپ قبلی است. وی در حاشیه مراسمی یک نمونه از کار خود را به دست پاپ داد. پاپ گفت:«تو اینو ساختی؟ خیلی عالیه. یه جوری ساختی که لاغرتر به نظر می‌رسم.». دی ویرجیلیو می‌گوید تفاوت این پاپ در آن است که همه نسل‌ها دوستش دارند. طبق این گزارش، جورجیو سانینو یکی از مشتریان ویرجیلیو نیز گفت:«ما این پاپ را خیلی دوست داریم چون به مردم نزدیک است.»

جمع‌بندی

پاپ فرانسیس دوم تلاش می‌کند تصویر جدیدی از این جایگاه در ذهن مردم ایجاد کند. اما چرا؟‌ چه دلیلی وجود دارد که کاردینال‌ها ترجیح‌ داده‌اند این پاپ آمریکایی را جایگزین پاپ آلمانی کنند؟ به نظر می‌رسد سه دلیل اصلی برای رویه‌های جدید پاپ فرانسیس دوم وجود دارد:

• اول اینکه وی تلاش می‌کند با تحرک بالا و جوانگرایی در رفتارهایش نشان دهد شایستگی جانشینی برای یک پاپ پیر را داشته است و می‌تواند جایگاه واتیکان رادر میان مسیحیان جهان ارتقا دهد.

• دوم اینکه وی می‌خواهد اخبار مرتبط با پرونده‌های همجنس‌بازی و مدارک افشاشده توسط دستیار پاپ بندکیت را تحت‌الشعاع اخبار خود قرار دهد و از میزان فضاحت آنها برای واتیکان بکاهد.

• سوم اینکه وی به خوبی با زندگی نسل‌های جدید آشنا است. او می‌داند اگر بخواهد مورد توجه مردم به ویژه جوانان قرار گیرد باید به گونه‌ای عمل کند که اخبار و عکس‌هایش مناسب دست‌به‌دست‌شدن در نرم‌افزارهای ارتباطی جدید مثل وایبر و واتس‌آپ باشد.
  

منابع: